Υψηλάντης

I

Επώνυμο παλιάς και αρχοντικής φαναριώτικης οικογένειας, γνωστής κυρίως για τη δράση της στη Μολδοβλαχία και τον ηγετικό της ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Η προέλευση της ήταν από την Τραπεζούντα και οι παραδόσεις μιλούν για μερικά μέλη της που συνεργάστηκαν με βυζαντινούς αυτοκράτορες ήδη από τον 11o αι. Συγκεκριμένα ωστόσο στοιχεία για τη συγκρότηση του γενεαλογικού τους δέντρου έχουμε μόνο μετά τα μέσα του 17ου αι., οπότε εμφανίζονται μόνιμα εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη, αλλά με στενούς δεσμούς με τις παρίστριες ηγεμονίες. Από τους γνωστούς γόνους της οικογένειας οι σημαντικότεροι είναι οι εξής:

1. Αλέξανδρος. Μέγας διερμηνέας της Υψηλής Πύλης, ηγεμόνας της Βλαχίας, διπλωμάτης, λόγιος και πατριώτης (Κωνσταντινούπολη 1726-1806). Ο πατέρας του Ιωάννης Κωνσταντίνου Y., μέγας δραγομάνος κι αυτός της Πύλης (διαπραγματεύτηκε το 1759 την πρώτη τουρκογερμανική συνθήκη), φρόντισε για την κατάλληλη εκπαίδευση του Αλέξανδρου, ο οποίος τελικά έγινε γνώστης, εκτός της ελληνικής, άλλων δύο ευρωπαϊκών και τριών ασιατικών γλωσσών. Το 1774 διορίστηκε μέγας διερμηνέας και με την ιδιότητα του αυτή κατόρθωσε, από κοινού με το μέγα βεζίρη, να αποτρέψει την εκτέλεση της διαταγής του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ A΄ (1773 – 1789) για τη γενική σφαγή των Ελλήνων μετά τα ορλωφικά. Τον ίδιο χρόνο ανέλαβε την ηγεμονία της Βλαχίας, έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της συνθήκης του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774) και αναδιοργάνωσε την ηγεμονία, ρυθμίζοντας το φορολογικό σύστημα, τον τρόπο στρατολογίας των μικρών ελληνοσλαβικών δυνάμεων του κρατίδιου και το νομοθετικό σύστημα. Με τις προσπάθειές του για την ανάπτυξη της παιδείας, κυρίως κατά τη δεύτερη περίοδο της ηγεμονίας του στη Βλαχία (1796 κ.εξ.), το Βουκουρέστι έγινε κέντρο των ελληνικών σπουδών και η ηγεμονία του ονομάστηκε «χρυσή εποχή της Βλαχίας». Κατά την πρώτη περίοδο της ηγεμονίας του, οι γιοι του Κωνσταντίνος (1760 – 1816) και Δημήτριος σχημάτισαν την εντύπωση ότι μπορούσαν να αρχίσουν την απελευθέρωση του υπόδουλου έθνους τους, στηριγμένοι μόνο στις στρατιωτικές δυνάμεις του Αλέξανδρου· η αποτυχία οδήγησε σε εφήμερη κρίση στις σχέσεις της οικογένειας και της Υψηλής Πύλης. Κατά τις αυστρορωσικές διαπραγματεύσεις για το διαμελισμό της Τουρκίας και την ενδεχόμενη εφαρμογή του «ελληνικού σχεδίου» της Μεγ. Αικατερίνης (1782 κ.εξ.), ο Αλέξανδρος προσπάθησε να προτείνει δική του λύση στο Ανατολικό Ζήτημα, υποβάλλοντας στον Ιωσήφ B΄ σχέδιο για την ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδας. Η έναρξη του δεύτερου επί Αικατερίνης ρωσοτουρκικού πόλεμου (1787 – 1792) ανάγκασε τον Έλληνα να εγκαταλείψει τη Βλαχία, όπου όμως, μετά τη λήξη των εχθροπραξιών και την υπογραφή της συνθήκης του Ιασίου (1792), ξαναγύρισε, για να αναλάβει και πάλι, με την έγκριση της Πύλης, την ηγεμονία (1796 – 1798). Ύστερα όμως από την ενεργό ανάμειξη των Ρώσων στα πράγματα των ηγεμονιών, ο Υ. υποχρεώθηκε να αφήσει τη θέση του και να ιδιωτεύσει στην Κωνσταντινούπολη. Με την έκρηξη ωστόσο του νέου ρωσοτουρκικού πόλεμου του 1806 – 1812 ο Υ. πλήρωσε ακριβά την ενεργό ανάμειξη υπέρ των Ρώσων του γιου του Κωνσταντίνου: το 1806 φυλακίστηκε και ύστερα από βασανιστήρια καρατομήθηκε, ενώ ταυτόχρονα η τεράστια περιουσία του (πάνω από πέντε εκατομμύρια γρόσια) διοχετεύτηκε στα αυτοκρατορικά ταμεία.

2. Αλέξανδρος. Γιος του Κωνσταντίνου Υ. και της δεύτερης γυναίκας του Ελισάβετ Βακαρέσκου, στρατιωτικός, λόγιος, αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας και της αποτυχημένης εξέγερσης στη Μολδοβλαχία (Κωνσταντινούπολη 1792 -Βιέννη 1828). Το 1810 κατατάσσεται στο σώμα των έφιππων σωματοφυλάκων του τσάρου με το βαθμό του ανθυπίλαρχου. Έλαβε μέρος στους ναπολεόντειους πολέμους, στους οποίους (μάχη της Δρέσδης, 1813) έχασε και το δεξί του χέρι, και σε επίσημες αποστολές του τσάρου στην Ευρώπη (1814 – 1815: ως υποστράτηγος στην αυτοκρατορική ακολουθία του Αλέξανδρου στο συνέδριο της Βιέννης). Αλλά ο Αλέξανδρος Υ. πέρασε στην αθανασία από την ημέρα (12 Απριλίου 1820) που ο εκπρόσωπος της Φιλικής Εταιρείας, Εμμανουήλ Ξάνθος, του πρόσφερε την αρχηγία της οργάνωσης. Ο Αλέξανδρος, ύστερα από την άρνηση του Καποδίστρια, ανάλαβε ως «Γενικός Επίτροπος της Αρχής» (με το ψευδώνυμο Καλός και με τα συνθηματικά γράμματα α.ρ.) την ηγεσία του Αγώνα, δίνοντας στην απελευθερωτική κίνηση το απαραίτητο κύρος και προωθώντας τα ως τότε καταστρωμένα επαναστατικά σχέδια στο στάδιο της οργάνωσης και της υλοποίησης. Έσπευσε να αναδιαρθρώσει τους κανονισμούς της Εταιρείας και να προωθήσει τις ενέργειες των Φιλικών, που αποσκοπούσαν στη συνεργασία των Ελλήνων με τους Σέρβους. Ασπάστηκε επίσης και οργάνωσε το σχέδιο της Φιλικής να αρχίσει την Επανάσταση από την Πελοπόννησο. Για να επιβάλει στρατιωτική πειθαρχία στα μέλη της Εταιρείας σύνταξε στρατιωτικό κανονισμό και τον μοίρασε στις Εφορείες, ενώ ταυτόχρονα έριξε στην κυκλοφορία γραμμάτια συνεισφορών με ιδιόχειρη υπογραφή του για την αύξηση (χωρίς οικονομικές ατασθαλίες) των οικονομικών της οργάνωσης. Τον Οκτώβριο του 1820 έφτασε στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας, με σκοπό να επισπεύσει την Επανάσταση, πάντοτε όμως με σκοπό να ξεκινήσει όχι από τη Δακία, αλλά από την Πελοπόννησο. Η διάδοση ωστόσο των σχεδίων της Εταιρείας ανάμεσα σε πλήθος κατοίκων, η εξέγερση των Ρουμάνων χωρικών υπό του Τιούντορ Βλαδιμιρέσκου και η έλλειψη επαφής με τους Σέρβους και Βούλγαρους πατριώτες (ύστερα προπάντων από τη σύλληψη του απεσταλμένου του Υ. προς το Μίλος Ομπρένοβιτς Αριστείδη Παπά) ανάγκασαν τους συνωμότες να αποκαλύψουν τα σχέδιά τους νωρίτερα και να αρχίσουν την Επανάσταση πριν από τον καθορισμένο χρόνο και όχι σύμφωνα με όσα είχαν προγραμματιστεί. Στις 21 Φεβρουαρίου 1821 ο Y., έχοντας μαζί του τους αδελφούς του Νικόλαο και Γεώργιο, πέρασε τον Προύθο και με ισχυρό απόσπασμα ιππέων μπήκε θριαμβευτικά στο Ιάσιο. Οι εξελίξεις στο κίνημα αυτό είναι γνωστές. Επανειλημμένες εκκλήσεις του Υ. προς τον τσάρο (που συνεδρίαζε τότε στη Λιουμπλιάνα) έμειναν όχι μόνο χωρίς ανταπόκριση, αλλά προκάλεσαν, ύστερα από πιέσεις του Μέτερνιχ, την αποκήρυξη της Επανάστασης από τους Ρώσους. Το τελειωτικό χτύπημα εναντίον του κινήματος (που, ύστερα από μερικές πρόσκαιρες επιτυχίες, αναγκάστηκε να αντιμετώπισει ισχυρές τουρκικές δυνάμεις, οι οποίες, παρά τις συνθήκες, είχαν εισβάλει στις ηγεμονίες) δόθηκε στη μάχη του Δραγατσανίου (7 Ιουνίου 1821). Ο Y., αφού έχασε το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων του (Ιερός Λόχος), και αφού προδόθηκε από τους Ρουμάνους και μερικούς συμπατριώτες του, υποχώρησε προς τα αυστριακά σύνορα, ενώ ο πιστός του συνεργάτης Γεωργάκης Ολύμπιος κάλυπτε τη φυγή του με την ηρωική άμυνα στη μονή του Σέκου. Ο Αλέξανδρος, αφού μάταια προσπάθησε με πλαστό διαβατήριο (με το όνομα Δημήτριος Παλαιογενείδης) να περάσει τα Καρπάθια, προδόθηκε και κλείστηκε από τους Αυστριακούς στο φρούριο του Μούνκατς, μαζί με μερικούς από τους στενότερους συνεργάτες του (τους αδελφούς του Νικόλαο και Γεώργιο τον Κων. Καβαλλερόπουλο, το Γεράσιμο Ορφανό και το Γεώργιο Λασσάνη). Από το Μούνκατς ο Υ. μεταφέρθηκε, ύστερα από τη σοβαρή επιδείνωση της υγείας του, στο βοημικό φρούριο Τερέζιενστατ, όπου και έμεινε άλλα έξι χρόνια, έως την αποφυλάκισή του (24 Νοεμβρίου 1827). Η κατάστασή του όμως δεν του επέτρεψε ούτε την ελευθερία του να χαρεί ούτε το επαναστατημένο του έθνος να βοηθήσει: τον Ιανουάριο 1828, δυο μήνες μετά την αποφυλάκιση του, πέθανε στη Βιέννη.

3. Αθανάσιος Κομνηνός. Γιατρός, λόγιος και ιστορικός της τουρκοκρατίας (γεν. 1730). Ήταν γιος του Θεόδωρου Y., του πρώτου ίσως από την οικογένεια που εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Βλαχία. Ο Αθανάσιος σπούδασε στο Ιάσιο και ιατρική στην Πάντοβα. Από το 1760 ασκούσε την ιατρική στην Κωνσταντινούπολη, όπου κατόρθωσε να αναδειχτεί σε αρχίατρο του μεγάλου βεζίρη Ρετζίπ πασά. Το τελευταίο στάδιο της ζωής του το πέρασε στη Βλαχία, προσκαλεσμένος από τον ηγεμόνα της Γρηγόριο Γκίκα, του οποίου τελικά δεν έγινε μόνο ο προσωπικός γιατρός, αλλά και πρωτοσπαθάριος και καπουκεχαγιάς της αυλής του. Περισσότερο είναι γνωστός για την αξιόλογη ιστορία του των εκκλησιαστικών και πολιτικών εξελίξεων στην οθωμανική αυτοκρατορία από την Άλωση ως το 1789, που εκδόθηκε μετά το θάνατό του με τον τίτλο Τα μετά την Άλωσιν.

4. Δημήτριος. Μικρότερος αδελφός του Αλέξανδρου Υ. (αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας), στρατιωτικός και ένας από τους ειλικρινέστερους εκπρόσωπους της Επανάστασης του 1821 (Κωνσταντινούπολη 1793 – Ναύπλιο 1832). Σπούδασε σε στρατιωτικές σχολές της Γαλλίας και υπηρέτησε ως μέλος των ουσσάρων της αυτοκρατορικής φρουράς του τσάρου στην Πετρούπολη, φτάνοντας μέχρι το βαθμό του λοχαγού. Έλαβε κι αυτός μέρος, όπως ο Αλέξανδρος και ο μικρότερος αδελφός τους Γεώργιος, στους ναπολεόντειους πολέμους. Όταν ο Αλέξανδρος ανέλαβε τη Γενική Επιτροπεία της Αρχής, ο Δημήτριος εγκατάλειψε τη θέση του στη Ρωσία, πέρασε στο Κισνόβι και, στο όνομα του αδελφού του, ανέλαβε να τον αντιπροσωπεύσει στην Πελοπόννησο ως «Πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου της Αρχής». Περνά πρώτα από την Οδησσό (Μάρτιος 1821), επιστρέφει στο Κισνόβι, και, με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο ως συνταξιδιώτη, έρχεται στην Τεργέστη και από εκεί, μαζί με πλήθος άλλους αγωνιστές, νεαρούς σπουδαστές –λείψανα του Ιερού Λόχου– και Γερμανούς φιλέλληνες, φτάνει στην Ύδρα (8-20 Ιουνίου 1821). Λίγες μέρες αργότερα (20 Ιουνίου) έρχεται στο Άστρος και από εκεί περνά στο στρατόπεδο των Ελλήνων πολιορκητών της Τριπολιτσάς, αναλαμβάνοντας την αρχιστρατηγία των επαναστατών. Αμέσως μετά την άφιξή του στην Ελλάδα ο Υ. προσπάθησε να σχηματίσει τακτικό στρατό, να οργανώσει εθνική τυπογραφία και να δώσει δημοκρατική πολιτική μορφή στις τοπικές επαναστατικές επιτροπές. Οι προσπάθειες πολιτικής και στρατιωτικής αναδιοργάνωσης του Αγώνα προκάλεσαν την αντίδραση των Πελοποννήσιων πρόκριτων και τη διάστασή τους με τον Υ. Ο Δημήτριος, απογοητευμένος, εγκατάλειψε το στρατόπεδό του και αποσύρθηκε στην Καλαμάτα, αλλά ο λαός, αγανακτισμένος από τη στάση των δημογερόντων, απαίτησε (με απειλές σφαγών και εξεγέρσεων) την αποκατατάστασει του Υ. στην ηγεσία του Αγώνα. Τελικά, ο Κολοκοτρώνης, θερμός οπαδός του «Πληρεξούσιου», γεφύρωσε το χάσμα και επανέφερε το Δημήτριο κοντά στους άντρες του (2 Ιουλίου). Ενώ όμως φαινόταν ότι τα προβλήματα της πρωτοκαθεδρίας είχαν πια διευθετηθεί, εμφανίζεται επί σκηνής ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο οποίος θα αναδειχτεί σύντομα (από τον Οκτώβριο κιόλας του 1821) σε πολιτικό αντίπαλο του Υ. και εχθρό της πολιτικής του στην Ελλάδα. Ο Δημήτριος οργάνωσε και εκτέλεσε αρκετές και σοβαρές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, όπως την πολιορκία του Ναυπλίου και του Άργους (Ιανουάριος 1822), εκστρατείες εναντίον της Αθήνας και άμυνα εναντίον των δυνάμεων του Δράμαλη στην Κόρινθο, στα Δερβενάκια και στο Αγιονόρι, εναντίον του Ιμπραήμ στους Μύλους της Λέρνας (Ιούνιος 1825-από τη θεαματική του επιτυχία εκεί δόθηκε προς τιμήν του, το όνομα Υψηλάντη στη νεοΐδρυτη τότε ομώνυμη πόλη της Αμερικής) και στα Βέρβαινα και, τέλος, στην τελευταία μάχη του Αγώνα, στην Πέτρα (12 Σεπτεμβρίου 1829). Μετά την έλευση του Καποδίστρια, ο Υ. αναλάμβανει ως (ο πρώτος) στρατάρχης (της νεότερης Ελλάδας) την οργάνωση των ατάκτων σε τακτικό εθνικό στρατό, συγκροτημένο σε χιλιαρχίες και απαλλαγμένο από τους γηραιούς οπλαρχηγούς, που δεν δέχονταν το βαθμό του χιλίαρχου, αλλά ζητούσαν να είναι όλοι στρατηγοί. Οι αυθαιρεσίες των στρατιωτικών περιορίστηκαν σημαντικά (χάρη και στο διαρκές Πολεμικό Συμβούλιο) και, παρά την αντίδραση των δυσαρεστημένων παλαιών αρματολών, καθιερώνεται για πρώτη φορά ενιαία στρατιωτική τακτική και πειθαρχία. Ο Δημήτριος στάθηκε μια από τις σημαντικότερες μορφές του 1821: θυσίασε τα πάντα (πλούτη, γαλήνη, μέλλον κλπ.) για την Επανάσταση και έδωσε με το παράδειγμα του (της μετριοπάθειας, της πειθαρχίας, του ενθουσιασμού, της ελικρίνειας και της αυτοθυσίας) την ευκαιρία σε πολλούς, κυρίως στρατιωτικούς, να ξεπεράσουν τις μικρότητες και τους κινδύνους της διχόνοιας. Η γαλλική του μόρφωση τον ώθησε να θελήσει να διαδώσει στην Ελλάδα ιδέες προοδευτικές και δημοκρατικές. Χαλιναγώγησε τους πρωτόγονους οπλαρχηγούς από τις αυθαιρεσίες του πόλεμου (σφαγές, κακοποίηση αιχμαλώτων κλπ.) και γενικά πάλεψε για την επιβολή του πολιτισμού στη χώρα και την εξουδετέρωση των κατάλοιπων της τουρκοκρατίας και του κοτζαμπασισμού στην Ελλάδα.

5. Θεόδωρος. Γιος του Ιωάννη Υ. (17ος – 18ος αι.). Παντρεύτηκε την Κασσάνδρα, θυγατέρα του ποστελνίκου Τζαννέτου. Από το γάμο αυτό είχε ένα γιο, τον Αθανάσιο, αρχίατρο του μεγάλου βεζύρη Ρετζίπ πασά.

6. Ιωάννης. Έζησε στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχε επίσημη θέση στην Υψηλή Πύλη (τελ. 17ου – αρχ. 18ου αι.). Μορφωμένος και θερμός πατριώτης, ο Υ. αντέδρασε στη δημιουργία αυτοκέφαλης Εκκλησίας στην Αχρίδα που την υποστήριζαν οι Αυστριακοί και συνετέλεσε στην κατάργηση και τη συγχώνευσή της με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Παρόλο που η ενέργεια αυτή του Υ. ήταν ωφέλιμη και για την Τουρκία, κατηγορήθηκε και συκοφαντήθηκε ως επίβουλος σύμβουλός της από διάφορους ξένους διπλωμάτες και κυρίως Αυστριακούς. Συνέπεια των κατηγοριών αυτών ήταν να αποκεφαλιστεί. Αναφέρεται ότι ο Υ. έγραψε και ιστορία του Ελληνισμού από την άλωση της Κωνσταντινούπολης ώς το 1700, η οποία όμως δε διασώθηκε.

7. Κωνσταντίνος. Γιος του Αλέξανδρου Υ., (μέγα διερμηνέα της Υψηλής Πύλης), αναδιοργανωτής του οθωμανικού στρατού, λόγιος και ηγεμόνας της Βλαχίας και Μολδαβίας (Κωνσταντινούπολη 1760; – Κίεβο 1816). Εκπαιδεύτηκε στη Γερμανία και, σε νεαρή ηλικία, άρχισε να διοργανώνει αντιτουρκική εξέγερση στη Βλαχία, όταν ο πατέρας του Αλέξανδρος ήταν εκεί ηγεμόνας. Λίγο αργότερα ωστόσο, δίνοντας αποδείξεις για την πίστη του στην οθωμανική κυριαρχία, ανάλαβε τη θέση του μεγάλου διερμηνέα (1796 – 1799). Αντιτάχτηκε στη γαλλική επιρροή στην Τουρκία, προκαλώντας έτσι την αντίδραση του Γάλλου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη Σεμπαστιανί, ο οποίος και κατόρθωσε τελικά να προκαλέσει (1806) την πτώση του Κωνσταντίνου από την ηγεμονία της Βλαχίας, που την είχε αναλάβει στις 22 Σεπτεμβρίου 1802. Στο μεταξύ ο Κωνσταντίνος, με τα νέα μέτρα που είχε λάβει για την αναδιοργάνωση του οθωμανικού στρατού με τον περίφημο οργανισμό «νιζάμ-τζεδίτ», είχε κερδίσει το θρόνο του ηγεμόνα της Μολδαβίας (1799), προκαλώντας με τη συνετή του διοίκηση την οικονομική ευμάρεια και την εσωτερική τάξη του κρατιδίου. Μετά την έξωσή του από τη Βλαχία, πέρασε στο στρατόπεδο των Ρώσων, τους οποίους συνόδευσε στη νικηφόρα προέλαση τους ως το Βουκουρέστι, για να επιστρέψει όμως στη Ρωσία (Κίεβο) μετά την υπογραφή της συνθήκης του Βελιγραδίου (1812). Το 1816, αφού δέχτηκε άφθονες τιμητικές διακρίσεις από τον τσάρο Αλέξανδρο, επέστρεψε από την Πετρούπολη στο Κίεβο, όπου και πέθανε. Ο Υ. ήταν άνθρωπος λόγιος και λάτρης των Μουσών: μετάφρασε στα τουρκικά γαλλικά συγγράμματα και έγραψε ποιήματα με άγνωστο περιεχόμενο.

8. Νικόλαος. Νεώτερος αδελφός των Δημητρίου και Αλεξάνδρου Υ., ουσιαστικός αρχηγός της δύναμης των νεαρών σπουδαστών που πολέμησαν στο Δραγατσάνι (Ιερός Λόχος), δεσμώτης με τον Αλέξανδρο και τον Γεώργιο στο φρούριο του Μούνκατς και του Τερέζιενστατ και συγγραφέας απομνημονευμάτων για τα γεγονότα που έζησε και την πολιτική στην Ευρώπη στο πρώτο μισό του 19ου αι. (Mιmoires d’aprθs le manuscrit No 2144 de la Bibliotheque Nationale de Grθce, έκδ. Δ. Γρ. Καμπούρογλου).

O Δημήτριος Υψηλάντης υπήρξε ένας από τους ειλικρινέστερους εκπρόσωπους και μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του Αγώνα του 1821.

Περνώντας στις 21 Φεβρουαρίου 1821 τον Προύθο, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μπήκε με ισχυρό απόσπασμα ιππέων θριαμβευτικά στο Ιάσιο. Από εκεί έβγαλε, ύστερα από τρεις μέρες, προκηρύξεις προς τους Έλληνες γενικά («Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος»), προς τους «Αδελφούς της Εταιρείας των Φιλικών», ως «Γενικός Επίτροπος της Αρχής», και την εικονιζόμενη, προς τους Έλληνες της Μολδοβλαχίας.

O Αλέξανδρος Υψηλάντης, με την πίστη του στα δίκαια της φυλής, έδωσε στην απελευθερωτική κίνηση το απαραίτητο κύρος και προώθησε τα επαναστατικά σχέδια στο στάδιο υλοποίησης.

II

Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 220) στην επαρχία Λιβαδειάς του νομού Βοιωτίας. Είναι έδρα της ομώνυμης κοινότητας (16 τ. χλμ.).